[ Pobierz całość w formacie PDF ]

kliśmy nazywać ten koniec terminem
zapożyczonym ze świata biologii: śmiercią.
Wyrażenie to utarło się już dawno i często
trudno jest dokładnie odtworzyć pierwotne
znaczenie tej metafory. W jakim właściwie
sensie mówimy, że język  umiera ? Zwrot
ten pojawił się stosunkowo póz
no i wydaje
się, że był on nieznany wielu kulturom, które
przyczyniły się do rozwoju refleksji nad języ-
kiem na Zachodzie. Wynalazcom  sztuki gra-
114/121
matycznej (techn
grammatik
), filozofom i
filologom z Ptolemejskiej Aleksandrii, nie
przyszło do głowy, by rozważać język Home-
ra czy attyckie dialekty jako  żywe lub
 martwe . A kiedy pod wpływem myślicieli
hellenistycznych Donatus i Pryscjan tworzyli
pierwsze systematyczne opisy łaciny, żaden z
nich nie pomyślał o biologicznej metaforze,
do której jesteśmy dzisiaj tak przyzwyczaje-
ni. Przedmiotem nauki, którą w klasycznej
kulturze islamu nazywa siÄ™  gramatykÄ…
(na%w), był byt językowy, któremu przypisy-
wanie  życia lub  śmierci byłoby równie
nie na miejscu, a mianowicie niezrównany
 czysty arabski (al- arabija al-mub%2Å‚na) Kora-
nu, który jest modelem dla wielu dzieł  elo-
kwentnej mowy (al-lu!
a al-fuc%a lub al-lu!
a
al-fac%2Å‚%a) arabskiego dyskursu literackiego.
115/121
Również żydowscy akademicy, piszący o
krótkotrwałości biblijnego języka, nigdy nie
opisaliby starożytnego hebrajskiego w kate-
goriach istoty śmiertelnej  był to przecież
ich  święty język (laszon ha-kodesz), a zatem
byt zupełnie innej natury niż rzeczy docze-
sne. Język pisma mógł zostać zapomniany
przez ludzi; nie można jednak powiedzieć, że
za ich sprawą zestarzał się i zginął. W alego-
rycznym prologu do Takemoni, arcydzieła li-
teratury autorstwa dwunastowiecznego hisz-
pańskiego pisarza al-Haziri, język biblijny
ukazuje siÄ™ w ludzkiej formie, proszÄ…c poetÄ™
o nadanie językowi %7łydów tej elokwencji,
jaką odznacza się arabski. Język hebrajski
ubolewa nad zaniedbaniem ze strony tych,
którym został ofiarowany, ale zachowuje
formę, której nie mógłby utracić: pomimo
116/121
całego zła, które go spotkało, święty język
pozostaje wiecznie piękną  córą mądrości ,
 dziewicą czystą niczym słońce 1.
Jak i kiedy to się stało, że język  ze
wszystkich rzeczy, do których mógł być zdol-
ny  ogłoszono martwym? Jednym z tropów
jest ustęp z Ars poetica Horacego, w którym
opisuje on elementy języka w kategoriach or-
ganicznego rozwoju i rozkładu, porównując
 słowa (vocabula) do liści, które rozkwitają i
opadają z gałęzi drzew2. Z kolei Izydor z Se-
willi w swoich Etymologiae sive originum po-
dzielił historię łaciny na cztery okresy, które
tworzyły coś na kształt  etapów życia poje-
dynczej istoty: prisca, Latina, Romana i mi-
xta3. Jednak na opis narodzin i rozkładu
języka, który przypominałby ten, do jakiego
przywykliśmy dzisiaj, i utożsamiałby trwanie
117/121
języka i okres życia istoty śmiertelnej, trzeba
było poczekać aż do włoskiego renesansu. W
tej epoce mnoży się od metafor życia i śmier-
ci języka. Jednym z pierwszych, który uciekł
się do tej figury, był Lorenzo de Medici,
który w swoich rozważaniach o języku ła-
cińskim i włoskim pisze, że jego język naro-
dowy jest ciÄ…gle na etapie  dorastania ,
wyrósłszy już z  wieku dziecięcego , i zapo-
wiada wspaniałe wkroczenie w doskonalszy
jeszcze wiek  młodości i dojrzałości 4. W
Dialogo delle lingue (Dialog języków) Sperone
Speroniego z roku 1542 Pietro Bembo przed-
stawia  nowoczesny język jako  małą i sub-
telną gałązkę, która ledwie okryła się kwie-
ciem i nie wydała jeszcze owoców, do
których jest zdolna . Przeciwstawiał go
dwóm językom klasycznej starożytności,
118/121
które, jak pisał,  zestarzały się już i umarły ,
i są w istocie  nie językami, lecz tylko atra-
mentem na papierze 5. Dworzanin z Dialogo
Speroniego idzie jeszcze dalej: Å‚acina, jak
twierdzi, jest jedynie  reliktem , który,  zim-
ny dziś i suchy , powinien  zamilknąć 6. W
tej obronie języka narodowego odnajdujemy
bodaj pierwsze określenie języka jako mar-
twego.  Możecie ją wielbić  mówi Dworza-
nin o łacinie  i trzymać ją w ustach,
martwą; ale wymawiajcie swoje łacińskie
słowa między sobą i pozwólcie nam, idio-
tom, używać naszych żywych słów, byśmy
mogli mówić językiem, który otrzymaliśmy
od Boga 7.
Tytuł oryginału: Echolalias. On the Forget-
ting of Language
Redakcja: Małgorzata Jaworska
Korekta: Anna Roman
Indeks osób: Karina Szyszko
Projekt graficzny i typograficzny: Sta-
nisław Salij
Skład i łamanie: Maciej Goldfarth
© 2005 Daniel Heller-Roazen
© wydawnictwo sÅ‚owo/obraz terytoria
wydawnictwo słowo/obraz terytoria
sp. z o.o. w upadłosci układowej
ul. Pniewskiego 4/1 80-246 Gdańsk
tel.: (58) 341 44 13, 345 47 07
fax: (58) 520 80 63
120/121
e-mail: slowo-obraz@terytoria.com.pl
www.terytoria.com.pl
ISBN 978-83-7453-140-5
@Created by PDF to ePub
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są [ Pobierz całość w formacie PDF ]