[ Pobierz całość w formacie PDF ]

nas. Prawie ju\
z nami nie rozmawiał na ten temat, nic ju\
nie opowiadał, coraz bardziej
zamykał się w sobie.
Pewnego dnia podczas kolacji, gdy Horst i ja próbowaliśmy go zagadnąć, pytaliśmy, co teraz
robią, podniósł nagle wzrok znad talerza, popatrzył mi w oczy i powiedział tonem dość
agresywnym:  Co właściwie dziadek robił podczas wojny?"
Pomyślałam sobie, w porządku, interesuje się i ma prawo wiedzieć, co jego dziadek wtedy
robił. A ja powinnam mu opowiedzieć to, co wiem. Mój ojciec mieszkał ju\
wtedy w domu
opieki, około 80 kilometrów od nas, odwiedzaliśmy go mniej więcej raz lub dwa razy w
miesiącu, ale rzadko kiedy zabieraliśmy ze sobą Dietera. A więc opowiedziałam mu to, co
wiedziałam o tamtych czasach, o czasach, które znałam tylko z relacji ojca. Starałam się
wyjaśnić, przedstawić, opisać, wyjaśniałam i opowiadałam o urojonym  jak się okazało 
świecie, który nie miał nic wspólnego z rzeczywistością. Dieter przez chwilę słuchał, nie
patrząc na mnie. Potem nagle się zerwał, rzucił widelec i nó\
, którymi cały czas stukał w stół,
popatrzył na mnie nieprzytomnym wzrokiem i krzyknął:  Kłamiesz, on jest mordercą!
Kłamiesz, kłamiesz! Dziadek był i jest mordercą". Krzyczał, krzyczał, a\
wreszcie Horst
wstał i wymierzył mu policzek. Potem ją zaczęłam krzyczeć na obu, to było straszne.
77
Dieter wybiegł, zamknął się w swoim pokoju i nie pokazał się ju\
przez cały wieczór.
Coś w nim pękło. Ile\
to razy próbowałam potem z nim rozmawiać, wyjaśnić mu, co się
wtedy  to cholerne wtedy!  działo. Mówiłam jak do ściany. Siedział naprzeciw mnie,
wpatrywał się we własne kolana, zaciskał kurczowo dłonie i nie odzywał się. Wszystko było
bezcelowe. Nie chciał wcale mnie słuchać, Horsta te\
nie.
W parę tygodni póz
niej wrócił do domu z jakimiś papierami, które rozło\
ył na stole w kuchni.
Były to stare dokumenty.
 Czy znasz rodzinę Kollegów?"  zapytał.  Nie, nigdy o niej nie słyszałam" 
odpowiedziałam.  Popatrz  wskazał le\
Ä…ce na stole papiery  mieszkali kiedyÅ› w tym
domu".  Masz na myśli nasz dom?"  starałam się odcyfrować jeden z dokumentów.  Tak,
ten, w którym teraz mieszkamy"  on na to. Nie wiedziałam, do czego zmierza.  No dobrze,
ale o co ci chodzi?"  zapytałam.  Nic wa\
nego"  odrzekł i zaczął mówić, zupełnie
spokojnie.  Kollegów w 1941 roku zabrano stąd, z tego domu, zmarli w 1944 w Oświęcimiu.
Twój kochany tatuś z twoją kochaną mamusią wprowadzili się tu następnego dnia".
Wyrwał mi kartkę z ręki i zaczął krzyczeć:  Mam ci to przeczytać? Mam ci przeczytać? Tu,
tu jest to napisane. «Tutaj mieszkali Martha Kolleg, lat 2, Anna Kolleg, lat 6, Fredi Kolleg, lat
12, Harry Kolleg, lat 42, i Susanne Kolleg, lat 38. Eksmitowani 10 listopada 1941.
Deportowani 12 listopada 1941. Oficjalna data śmierci dzieci i matki 14.01.1944. Ojciec
uchodzi za zaginionego. Miejsce Å›mierci: OÅ›wiÄ™cim. Rodzaj Å›mierci:  » Chcesz znać
szczegóły? Mamo? I ty o tym wszystkim rzekomo nie wiedziałaś? Twój ojciec nigdy ci o tym
nie mówił?"
Nic nie odpowiedziałam. Zaczęłam nerwowo krzątać się po kuchni. Nie wiedziałam zresztą,
co mogłabym na
78
to odpowiedzieć. Ojciec nigdy nie wspominał, \
e mieszkamy w zarekwirowanym domu.
Zawsze sądziłam, \
e to stara posiadłość rodzinna. Ale co, u licha, miałabym tak naprawdę
powiedzieć memu synowi? Związać się z nim, a potępić własnego ojca?
Spróbowałam porozmawiać o tym z mę\
em, i Horst obiecał mi, \
e spokojnie pomówi z
Dieterem. Ale i ta rozmowa niewiele dała. Wręcz przeciwnie: mój syn zwrócił się teraz tak\
e
przeciw memu mÄ™\
owi.
Zresztą Horst niezbyt zręcznie poprowadził tę rozmowę. Jest zdeklarowanym zwolennikiem
Zielonych i określa siebie jako lewicowca. Jego zdaniem, mamy dziś zupełnie inne problemy,
jak choćby ekologiczne czy nuklearne. I w tym.duchu starał się ukierunkować Dietera.
Powtarzał bez przerwy, \
e faszyzm to nie temat dla młodego Niemca dzisiaj i \
e przeszłość to
przeszłość, i nale\
y wreszcie o niej zapomnieć. Krytyka faszyzmu to sprawa filozofów, a nie
młodych w wieku dojrzewania. Młodzi ludzie powinni dziś demonstrować przeciw siłowniom
atomowym, przeciw zanieczyszczeniu środowiska. Wszystko inne jest uwarunkowane
społecznie i musi ulec zmianie w toku przemian społecznych, a potem nie będzie ju\
tak\
e
\
adnego faszyzmu i tak dalej, i tak dalej; takie tam teoretyczne ględzenie. Dieter siedział
naprzeciw niego, potrząsał tylko głową i próbował z nim polemizować, ale Horst nie
dopuszczał go do głosu.
Kiedy wreszcie Dieter zupełnie zamilkł, a Horst mówił i mówił na okrągło, spróbowałam im
przerwać pytając Dietera, co on na to. Popatrzył na mnie, popatrzył na Horsta i rzucił tylko
jedno zdanie:  A co to wszystko ma wspólnego z tym, \
e mój dziadek jest mordercą?" Wstał i
poszedł do swego pokoju.
Następne tygodnie były straszne. Co wieczór dyskusje, krzyki, łzy, oskar\
enia. Dieter i ja
atakowaliśmy się wzajemnie  niczym wyznawcy dwóch ró\
nych re-
79
ligii  zgoła odmiennymi prawdami. Horst chronił się przed telewizorem i' w ogóle przestał
do czegokolwiek mieszać. Od czasu do czasu wyskakiwał z jakąś bezsensowną radą, jak na
przykład, byśmy ju\
przestali i nie brali wszystkiego tak powa\
nie. Ale to nic nie dawało,
wręcz przeciwnie. Dieter wszystko brał powa\
nie.
Z czasem zaczęłam się bać, \
e stracę własnego syna. Do zerwania z ojcem nigdy nie doszło,
mimo tego wszystkiego, czego się od niego dowiedziałam. A teraz musiałam się bać, \
e takie
zerwanie mo\
e nastąpić między mną a moim synem. Znalazłam się w rozpaczliwej sytuacji,
musiałam wybierać między synem a ojcem.
Najpierw oczywiście chciałam spróbować porozumieć się z synem. Nie rozmawialiśmy ze
sobÄ… ju\
chyba ze dwa tygodnie, kiedy pewnego wieczoru poprosiłam go, by raz jeszcze mnie
wysłuchał. Starałam się opowiedzieć mu, czego dowiedziałam się od ojca, mówiłam o
zwiedzaniu Oświęcimia i innych prze\
yciach z mojej młodości. Miałam szczery zamiar
wyjaśnić mu, jak przekazano mi dzieje mego ojca i historię narodowego socjalizmu, jak na to
zareagowałam i na ile w ogóle mnie to zaprzątało. Starałam się tak\
e uświadomić mu ró\
nicÄ™
między dwoma pokoleniami. Nam, w jego wieku, nigdy nie przyszłoby do głowy, by w
kółkach zainteresowań zgłębiać historię miasta w okresie nazizmu. Jak głupi i naiwni, [ Pobierz całość w formacie PDF ]